Typographus
Christiano lectori S.
Ne tu forte christiane lector nihil in hac biblio-
rum editione praestitum existimares amplius, quam in aliis quae ante aliquot iam annos prodierunt:
voluimus paucis hic indicare quo quidque modo, quaque diligentia perfectum fuerit. Primum o-
mnium, vulgarem Bibliorum tralationem tanta accuratione contulimus cum veteribus exempla
ribus, ut nihil iam omissum putemus: esseque nostram tralationem nunc primum prop integram
& illibatam, qualis ab ipso interprete quondam scripta fuerat. Nam hoc unum semper curavimus,
ut haec nostra tralatio integra maneret, neque quicquam ab ea detraheretur, aut minueretur, quod
nisi auxilio veterum exemplarium fieri haud potuisse quis non intelligit? Quoniam vero in-
ter conferendum, multa obscurius versa deprehendebantur, quae nisi consultis Hebraicis volu
minibus, statim intelligi non poterant: multa praetera que aliter, atque ab interprete versa erant,
transferri poterant: nonnulla postremo ab Hebraica significatione prorsus aliena: essetque haec
tralatio receptissima, quam plures iam memoria pen totam tenerent, qui tamen ipsi aliorum
quoque versionibus uti cuperent, nec commode id facere multis locis possent ignoratione linguae
Hebraicae, ut qui nescirent quibus verbis nostri interpretis verba alterius respondere deberent
(ade diverse locum unum & eundem aliquando variis redditum offendebant) Id circo rogati an-
notavimus in gratiam illorum ad marginem exteriorem, ea quae diversis interpretibus aliter atque
aliter reddita essent: ut statim regione haberent quod ab aliis versum iis auxilio esse posset
ad intelligentiam sacrarum literarum. Nam quantumvis doctus ille fuerit qui rursum nobis
Biblia vertat, nunquam tamen ea ita vertet ut omnibus faciat fatis, nisi simul annotationes edide-
rit quibus doceat quam vari locus unus aliquando verti possit. Varia dei dona sunt: tantum
quisque intelligit, quantum ei datum est deo. Qui vertit, unicum sensum exprimit: tam-
etsi probe sciat locum etiam aliter verti posse. Alius qui post illum vertet, non ad eum
sensum vertet, quem sequutus est ille, sed alterum quem putabit magis loco congruere.
Variam enim ut plurimum habent originem dictiones Hebraeae, alius ab una radice derivat,
alius ab alia: quo sit necessario ut diversae sine significationes eiusdem verbi aliter atque aliter de
rivati. Hinc bona ex parte tanta etiam doctissimorum interpretum in iisdem de Hebraeo con-
vertendis diversitas nascitur. Quum igitur haec sic habeant, placuit interim dum vir doctus
aliquis annotationes integras in totum vetus testamentum parabit, Originem et Hieronymum
imitari, et variorum interpretum, et eorum quidem doctissimorum interpretationes atque an-
notationes ex ipsis Hebraeorum commentariis depromptas, quam paucissimis fieri potuit, ad
marginem adscribere in gratiam eorum potissimum, qui nihil noverunt in literis Hebraicis:
iisdem signis et notis utentes, quibus ipsi usi fuerunt, asterisco et obelisco.
Obelisco confodimus quod in Hebraicis voluminibus non legitur.
Asterisco usi sumus, quoties Hebraea plus habent, quam nostra tralatio.
Verba quae annotanda erant, pro quibus aliqui interpretes aliud verterunt, his literis et si
gnis, a) b) c) et sic per ordinem Alphabeti, inclusimus.
Ubi nostra tralatio nihil ab aliis interpretationibus sensu, sed verbis tantum differebat, ni-
hil annotatum est.
Quum interpres noster recte sensum unum loci cuiuspiam assequutus est, quem alii aliter
vertunt, omnium varias illius loci interpretationes indicavimus, praeposito vel, ut lectoris etiam
iudicio libera potestas fieret, quam ex multis, rectis quidem omnibus, sed tamen diversis, inter-
pretationem sequi mallet.
Quoties Chaldaeus paraphrastes, aut septuaginta interpretum tralatio aliquid dilucide et
aperte vertit, quod alii obscurius, id etiam indicavimus.
Quaedam clarissime reddita erant ab interprete, quorum Hebraea quia obscura erant, ad
verbum annotavimus, ut videret et lector quam clare quae obscurissima erant apud Hebraeos,
et docte reddidisset noster interpres.
Si qua dictio latina in nostra tralatione aliter potuit accipi, quam sonarent Hebraea, anno-
tandum id quoque duximus.
Hebraismum et modos loquendi Hebraeorum siquando non reddidit interpres noster (bo-
nam enim partem reddidit: idque quoties fecit, indicavimus) in phrasim latinam convertimus,
adiectis in fine annotationis tribus literis, Heb.
In libris qui Hebraice non sunt scripti, nihil annotatum fuit, qud Graeca exemplaria ad-
modum inter se discreparent.
Quod praestitum est in veteri testamento, idem factum est et in novo ex doctissimorum ho-
minum variis tralationibus, et annotationibus.
Denique ut tandem finiamus, post omnes illos labores denuo rerum et sententiarum veteris
testamenti indicem collegimus, et novi testamenti indici admiscuimus, ut unicus esset index.
Quid porro commodi ex illo percipi possit, sentient (ni fallor) quorum partes sunt docere
populum.
Haec sunt Christiane lector, de quibus te admonitum voluimus. Siquid minus dictum in
annotationibus illis, aut obscurius censueris: meminisse debes annotatiunculas scribere nos
voluisse, non integrum volumen, tantumque sere indicare ubi annotatione opus esset, ut ad scri-
bendum iusta annotationum volumina, doctorum ingenia excitarentur. Boni igitur consule
quod egimus, et laboribus nostris fruere, ac fave. Vale.
